مديريت ريسك و انواع آن

مديريت ريسك

بانك ها و موسسات مالي در سراسر دنيا و در اقتصاد هاي گوناگون كشور ها، به عنوان اركان مهم و اثر گذار در انواع فعاليت هاي اقتصادي و بازرگاني شناخته مي شوند.

اكثر اشخاص براي سپرده گذاري يا استقراض وجه نقد، با اين نوع از نهاد ها سر و كار دارند و همچنين در كنار آن، دولت و مراجع نظارتي مالي، با ايجاد رابطه نزديك با اين موسسات، در صدد تثبيت سياست هاي پولي و مالي و كسب اعتماد از توانايي و اثر بخشي مقرراتي كه براي تامين سلامت اقتصادي و مالي جامعه وضع شده، مي باشند.

در اين بين، شناسايي انواع ريسك و خطراتي كه عمليات گوناگون بانك ها و موسسات اعتباري را تحت شعاع خود قرار مي دهد، يكي از ابزار هايي است كه مديريت ارشد مي تواند با استفاده از آن، از وقوع خطرات احتمالي جلوگيري نموده و يا دامنه آسيب رساني آنها را تا ميزان قابل قبولي كاهش دهد كه تحت عنوان مديريت ريسك مورد استفاده قرار مي گيرد.

مفهوم ريسك:

در واقع مي توان گفت كه ريسك ها حاصل از قرار گرفتن نهاد هاي مالي در برابر عدم قطعيت ها و عدم اطمينان از نتيجه رخداد ها مي باشند. برخي مواقع مي توان به كمك تحليل هاي آماري، احتمال وقوع هر يك از نتايج محتمل را برآورد نموده و پيامد هاي آن را تا حدي پيش بيني كرد.

كاملا واضح و مشخص است كه هر اندازه اين بررسي ها جزئي و دقيق تر باشند و جنبه هاي مختلف را در نظر گرفته بگيرند، نتايج به دست آمده از فضاي عدم اطمينان مطلق به سمت عدم اطمينان هاي نسبي حركت خواهد نمود.

ماهيت و اثر ريسك:

اثر ريسك داراي سه نوع ماهيت متفاوت زير مي باشد:

1. ريسك كوتاه مدت: اين نوع ريسك به ريسك ناشي از عمليات و فعاليت ها مرتبط است.
2. ريسك ميان مدت: اين نوع ريسك به تاكتيك هاي شركت مرتبط است.
3. ريسك بلند مدت: اين نوع ريسك به استراتژي هاي كلي شركت مرتبط است.

مديريت ريسك:

اصطلاح مديريت ريسك در تمامي كسب و كار ها شامل روش ها و فرآيند هايي مي باشد كه سازمان ها به منظور مديريت انواع ريسك و استفاده از فرصت هايي كه منجر به دست يابي به اهداف خاص بيزينس خاص خود استفاده مي كنند.

بنابراين مي توان گفت كه مديريت ريسك سرمايه گذاري به عنوان يكي از اصلي ترين زير شاخه هاي مديريت ريسك هم در سطح جزئي و هم در سطح كلي قابل استفاده است.

انواع ريسك:

در حالت كلي دسته بندي هاي مختلفي براي انواع ريسك در منابع گوناگون ارائه شده است كه يكي از آنها، ريسك هاي تجاري (Business Risk) و ريسك هاي غير تجاري (Non-Business Risk) مي باشد.

ريسك ‌هاي تجاري، به ريسك‌ هايي گفته مي شود كه يك بنگاه يا كسب و كار، كاملا به آن واقف است و از آن براي ايجاد مزيت رقابتي و ايجاد ارزش براي سهامداران استفاده مي نمايد، در حالي كه ريسك هايي كه كسب و كار كنترلي روي آنها ندارد، ريسك هاي غير تجاري ناميده مي شود.

ريسك‌ هاي مالي (Financial Risks) در گروه ريسك ‌هاي تجاري قرار دارند كه از زيان‌ هاي احتمالي در بازار هاي مالي ناشي مي شوند.

ريسك سيستماتيك و غير سيستماتيك:

دسته بندي ديگري از انواع ريسك كه به طور خاص روي ريسك هاي مالي تعريف مي شود، عبارت است از ريسك هاي سيستماتيك (Systematic Risks) و ريسك هاي غير سيستماتيك (Nonsystematic Risks).

ريسك هاي سيستماتيك يا تنوع ناپذير (Nondiversifiable Risks) عبارتند از ريسك هايي كه تمامي  اوراق بهادار را تحت تاثير خود قرار مي دهند.

انواع ريسك سيستماتيك:

• ريسك  نرخ بهره
• ريسك تورم
• ريسك نرخ ارز
• ريسك سياسي
• ريسك بازار

ريسك هاي غير سيستماتيك يا اصطلاحا تنوع پذير (Diversifiable Risks) آنهايي هستند كه بر يك يا چند نوع اوراق بهادار اثر گذار مي باشند.

انواع ريسك غير سيستماتيك:

• ريسك هاي اعتباري
• ريسك هاي تجاري
• ريسك هاي مالي
• ريسك هاي نقدينگي 
• ريسك هاي عملياتي

درواقع مطابق دسته بندي فوق، ريسك كلي يك دارايي يا يك كسب و كار به صورت زير در نظر گرفته مي شود:

ريسك هاي قابل اجتناب (غير سيستماتيك) + ريسك هاي غير قابل اجتناب (سيستماتيك) = ريسك كلي

و از آنجايي كه عوامل سيستماتيك از شرايط كلي بازار و عوامل غير سيستماتيك از شرايط خاص يك كسب و كار ناشي مي شوند، مي توان گفت:

ريسك كلي يك دارايي = ريسك هاي مختص شركت + ريسك هاي بازار

همان گونه كه پيش تر بيان شد، ريسك هاي مختلفي در دل ريسك هاي سيستماتيك و غير سيستماتيك وجود دارد كه شرح آنها در منابع مختلف ارزيابي و مديريت ريسك گنجانده شده است.

در اين ميان چهار ريسك اصلي موجود هستند كه تاثير گذاري بيشتري نسبت به بقيه دارند و در بحث اندازه گيري و مديريت ريسك نقش پررنگ تري را ايفا مي كنند كه در ادامه مطلب به آنها پرداخته شده است.